Rodzeństwo to osoby, których rolę nie zawsze w pełni doceniamy.
Rodzina to podstawa
Rodzina jest przestrzenią, gdzie dziecko rozpoczyna swoje biologiczne życie i rozwija się we wszystkich aspektach człowieczeństwa.
W rodzinie dziecko poznaje społeczne mechanizmy: normy, wartości, wzorce zachowań. Dzieje się to poprzez modelowanie, czyli obserwację zachowań innych osób w rodzinie oraz skutków, które te zachowania powodują. Najważniejszymi osobami są zwykle rodzice lub inni, z którymi maluch spędza dużo czasu. Jeśli dziecko nie jest jedynakiem, to ma okazję sporą część swojego życia spędzić w wyjątkowej relacji, jaką jest rodzeństwo. Ta relacja również ma ogromny wpływ na indywidualny rozwój.
Kolejność urodzeń
Chociaż rodzeństwo przychodzi na świat w tej samej rodzinie, to jednak nie w takiej samej. To istotna różnica.
Pierwsze dziecko zazwyczaj staje się z automatu centralną postacią w rodzinie. Ta pozycja sprzyja wysokiej świadomości społecznej w późniejszych okresach życia. Jest też pewnym obciążeniem, bo rodzice przeważnie stawiają przed nim wysokie wymagania. Mają duże oczekiwania i dzieje się to czasem w sposób nieuświadomiony. To wszystko utrudnia rozwinięcie poczucia własnej wartości.
Drugie dziecko pojawia się już w jakościowo innej rodzinie. Jest ktoś starszy, z kim trzeba nierzadko rywalizować, zabiegać o uwagę rodzica. Czasem donaszać ubrania po starszym rodzeństwie. Urodzeni jako drudzy w domu często pozostają w cieniu starszego brata lub siostry. Za to w grupie rówieśniczej z łatwością osiągają przewagę nad innymi dziećmi. Są przetrenowani w tym kierunku z własnym rodzeństwem.
Trzecie dziecko zastaje jeszcze inny układ rodzinny. Jego sytuacja jest bardziej złożona. Posiadanie starszego rodzeństwa stwarza mu warunki do szybkiego rozwoju. Jest wiele starszych osób, które się nim opiekują, bawią się z nim. Czuje się ważne. Łatwo je rozpieścić. Pozwala mu się zazwyczaj na więcej. Z drugiej strony musi dostosować się do reguł, które wprowadzili rodzice, ale też starsze rodzeństwo. Doświadcza przez to sprzecznych uczuć, wiele napięć oraz miewa trudności z dokonywaniem wyborów.
Korzyści z posiadania rodzeństwa
Posiadanie rodzeństwa ma zalety i wady. Wiele zależy od atmosfery domu rodzinnego. Brat lub siostra, starsi czy młodsi, zawsze stwarzają dodatkową stymulację do rozwoju. W rodzinach, w których jest więcej niż jedno dziecko, rozwój społeczny dokonuje się przez naturalne doświadczanie interakcji międzyludzkich każdego dnia. Właśnie dlatego, że ktoś ma rodzeństwo łatwiej mu trenować takie umiejętności jak: sprawna komunikacja, asertywność, uważne słuchanie, negocjacje, mediacje, cierpliwość, opiekuńczość, mentalizacja, empatia, praca zespołowa, odpowiedzialność, kreatywność, samodzielność.
Żeby wykształcić tak wiele cennych sprawności, nie obejdzie się bez sytuacji trudnych. Nieporozumienia, kłótnie, czasem bójki, wybuchy złości pojawiają się dość często. One stanowią naturalny poligon do ćwiczenia ważnych życiowo umiejętności.
Rola Rodziców
Wychowanie potomstwa jest wyjątkowo ważnym wyznawaniem. To rodzice w dużym stopniu odpowiadają za prawidłowe relacje między rodzeństwem.
Świadomi rodzice unikają schematów, o których pisałam wyżej. Starają się poświęcić potrzebną ilość uwagi każdemu dziecku z osobna. Szanują odrębność każdego członka rodziny. Pielęgnują indywidualne cechy. Nie porównują oceniająco rodzeństwa. Nie obciążają starszych młodszymi. Swoim przykładem pokazują, czym jest dobra organizacja, sprawiedliwość, szacunek i miłość.
Relacje w dorosłości
Zazwyczaj posiadanie rodzeństwa, będąc już dorosłym, niesie dużo korzyści. Poczucie zrozumienia i wsparcia są przeważnie większe w obrębie rodzeństwa. Altruizm krewniaczy naturalnie daje znać o sobie.
W życiu dorosłym zdarzają się też trudne relacje między rodzeństwem. Czasem dochodzi do zerwania ich. Powody mogą być różne, np. błędy rodzicielskie, indywidualne doświadczenia traumatyczne i wynikające z nich zmiany cech osobowości, różnice temperamentu. Wchodzenie w nowe związki, tworzenie własnych rodzin w sposób naturalny wywołuje zmiany w priorytetach, jeśli chodzi o relacje.
Rodzeństwo w dorosłości to również wchodzenie w role cioć i wujków. W rodzinach dobrze funkcjonujących, siostrzeńców i bratanków przeważnie kochamy jak własne dzieci. To jest najlepszy dowód, jak fantastyczną relacją jest rodzeństwo.
Źródła:
Dybowska E., Wartości rodzinne, materialne i światopogląd w procesie transmisji międzypokoleniowej, Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, nr 1, 2022.
Stańczyk M., Rodzeństwo. Jak wspierać relacje swoich dzieci, wyd. Mamania, Warszawa 2019.
Ostrowska K., W poszukiwaniu wartości. Ja – inni, wyd. Rubikon, Kraków 2012.
Zdjęcie: Annie Spratt on Unsplash
Psychotraumatolog, terapeuta, pedagog specjalny, trener
