Styl wychowania wywiera ogromny wpływ na całe życie dziecka. To właśnie rodzice stanowią fundament rozwoju osobowości młodego człowieka. Zarówno mama, jak i tata jako pierwsi przygotowują dziecko do trudów dorosłego życia. Stanowią bazę. Przekazują określony system wartości oraz pokazują i wyjaśniają istniejące normy społeczne. Zaspokajają podstawowe potrzeby i te biologiczne, i te psychologiczne. Uczą odpowiedzialności za siebie i innych. Są źródłem wsparcia emocjonalnego oraz pełnią funkcje socjalizacyjne. Uczą współdziałania w grupie i pełnienia ról społecznych. To, w jakim stopniu wywiązują się z tych zadań, zależy od stylu w jakim wychowują własne dzieci. Od samego początku w rozwoju dziecka ważny jest wysiłek tak samo jego samego, jak i rodzica. Jednak należy pamiętać, że to rodzic jest odpowiedzialny za relacje z dzieckiem.
Są cztery style rodzicielstwa
1. Rodzic autorytarny
Jak już sama nazwa wskazuje – wymaga podporządkowania i posłuszeństwa wobec swoich twardych zasad. Dużo wymaga, jednak nie reaguje na potrzeby dziecka. Prowadzi komunikację jednostronną, co oznacza, że nie toleruje dyskusji na temat reguł, które wprowadza. Nie obchodzą go opinie dziecka. Na pytania, odpowiada stwierdzeniem: „bo ja tak powiedziałem/powiedziałam”.
Mogłoby się wydawać, że siła i twarde zasady to droga do wychowania prawdziwego mężczyzny lub twardej, niezależnej kobiety. Niestety konsekwencje takiego stylu rodzicielstwa nie są dobre. Tak wychowywane dzieci mają niską samoocenę i problemy z budowaniem relacji. Mogą być nieśmiałe i mieć trudności z podejmowaniem decyzji. Często przy takim rodzicu odczuwają lęk.
2. Rodzic autorytatywny
To idealna wersja rodzica. Jest on zarówno wymagający, jak i reagujący. Stawia wysoko poprzeczkę, jednak zawsze zwraca uwagę na odczucia i emocje dzieci. Ma również wysokie wymagania, ustanawia zasady i oczekiwania wobec swoich pociech. Swoje wymogi jasno tłumaczy. Łączy wysokie standardy z ciepłem i szacunkiem dla samego dziecka i jego zdania. Jest skłonny zmodyfikować zasady, ponieważ bierze pod uwagę zdanie i uczucia dziecka. Często stwarza w rodzinie demokratyczną atmosferę i chętnie wysłuchuje dziecka, jego pomysłów, poglądów, odczuć. Kładzie zazwyczaj duży nacisk na dialog z pociechą, wyjaśniając mu otaczający świat. Wprowadza reguły i dyscyplinę, przy czym odnosi się z odczuwalnym szacunkiem.
Dzieci autorytatywnych rodziców są zwykle zdyscyplinowane i potrafią samodzielnie myśleć. Stają się odpowiedzialnymi dorosłymi, którzy czują się komfortowo, wyrażając swoje opinie i uczucia. Badania sugerują, że autorytatywni rodzice częściej wychowują niezależne, samodzielne i społecznie kompetentne dzieci.
3. Trzecim stylem rodzica jest rodzic pobłażliwy, inaczej nazywany też liberalnym
Ustala on zasady, ale rzadko je egzekwuje, a konsekwencje ich łamania przez dziecko są bardzo niewielkie. Nawet jeśli narzuci karę, to po upływie krótkiego czasu zapomina o niej lub dziecko samodzielnie ją zdejmuje. Rodzic przyzwalający jest wyrozumiały i często powtarza: „przecież to tylko dziecko”. Nawet jeśli czegoś zakaże, to szybko z tego rezygnuje. Jest przekonany, że pociecha więcej nauczy się z konsekwencji własnych działań niż z przestrzegania reguł wyznaczonych przez ich samych. To typ rodzica, który nie wymaga zbyt wiele od dziecka, często reaguje w jego imieniu, czasami chcąc go tym „chronić”. Chętnie zaspokaja wszystkie zachcianki. Ten styl wychowania często praktykują osoby bardzo zamożne, którym zależy na tym, aby dziecko nie przeszkadzało im zbytnio w życiu i pracy, ale jednocześnie, aby oni sami mieli poczucie, że dobrze je wychowują i są obecni.
Dzieci pobłażliwych rodziców częściej mają trudności w nauce. Wykazują więcej problemów behawioralnych, ponieważ nie doceniają i nie szanują autorytetu i zasad. Często mają niskie poczucie własnej wartości i mogą cierpieć na depresję. Są również bardziej narażone na problemy zdrowotne, takie jak otyłość czy próchnica, ponieważ pobłażliwi rodzice nie uczą ich prawidłowych nawyków. Brak reguł, dyscypliny i cierpliwości rodziców nie pozwala dziecku wykształcić bardzo ważnej cechy dla jego przyszłego dobrostanu – samokontroli.
4. Ostatnim rodzajem jest rodzic niezaangażowany
Może być albo obojętny, albo odrzucający, niekiedy do tego stopnia, że zaniedbuje dziecko. Jest to rodzic, który ani nie reaguje, ani nie wymaga. Często nie zapewnia on dziecku podstawowych środków do życia, w tym jedzenia i ubrania. Najczęściej ten styl wychowania praktykują osoby, które ocierają się o skrajne ubóstwo lub problemy emocjonalne. Taki rodzic ma zwykle niewielką wiedzę na temat tego, co robi ich dziecko. W ich domu nie ma zasad, dzieci nie słyszą rad czy wskazówek. Mają ciche przyzwolenie, aby robić to, co chcą. Rodzice niezaangażowani, jak sama nazwa wskazuje, nie spędzają dużo czasu ze swoim dzieckiem i oczekują, że będą one wychowywać się same. Zwłaszcza, że sami często są przytłoczeni własnymi problemami. Dzieci niezaangażowanych rodziców mogą mieć problemy z depresją, słabo radzą sobie w szkole, mają problemy z zachowaniem. Często deklarują niski poziom szczęścia i niskie poczucie własnej wartości.
Styl wychowania zależy w dużym stopniu od cech osobowościowych mamy i taty, ich światopoglądu, systemu wartości, własnej samooceny, wzorów i przekazów, które wynieśli z własnych domów. Dzieci, rodząc się̨ w danej rodzinie, podlegają̨ od samego początku jej oddziaływaniu. Atmosfera rodzinna może zaważyć na życiu człowieka, pomagając lub utrudniając w rozwiązywaniu stawianych przed nim wyzwań.
Zdjęcie: Марина Вельможко z Pixabay
